Walhalla

Door Norman Schreiner (1962)

Foei, ga ogenblikkelijk je mond spoelen”, hoorde ik wanneer op mijn vroegere lagere school een leerling een woord gebruikte dat de leerkracht niet beviel. Of je moest voor straf een uur lang in de hoek staan, met de rug naar de klas. Ook de avontuurlijke boekjes over Pietje Bell en Dik Trom bieden passages waarin “dekselse kwajongens” vermanend wordt gewezen op hun woordgebruik.

Sinds enige tijd constateren wij dat je tegenwoordig in Nederland ook niet meer zomaar alles kunt schrijven, zeggen of zingen. Enige tijd geleden verscheen een pamflet van de Code Diversiteit & Inclusie met de titel: “Waarden Voor Een Nieuwe Taal”, bedoeld voor onze kunst- en cultuursector. De samenstellers doen een oproep aan al onze schrijvers, sprekers, converseerders en andere publieke verkondigers voortaan beter te letten op hun woordkeus en de in hun ogen incorrecte woorden voortaan uit het vocabulaire te schrappen. In een vlaag dacht ik aan de zoveelste spellingsherziening, maar nee, het gaat om taalzuivering.

Een van de instructies in het pamflet is het hanteren van genderneutrale aanduidingen. Heb je over een man of een vrouw, dan behoor je de neutrale aanduiding “persoon”, “individu” of “mens” te bezigen. Zouden we deze aanwijzing opvolgen, dan verdwijnen de prins en prinses. Dat wordt voortaan “prinselijk persoon”. Een vroedvrouw wordt een vroedpersoon. Een bootsman een bootsmens. 

In uw keuken lekt het kraantje. U wilt een mannetje bellen dit te verhelpen. Maar nee, voor dit soort klusjes belt u voortaan een mensje. “Ze zaten mannetje aan mannetje” wordt: “Ze zaten individuutje aan individuutje”. En als u van een griep bent hersteld, voelt u zich vermoedelijk “weer helemaal ’t persoontje”. In Friesland staat het fraaie beeldje van het Vrouwtje van Stavoren, turend over de toenmalige Zuiderzee. Correcter zou zijn: het Individuutje van Stavoren. En Vermeers schilderij ‘Meisje met de Parel’ dopen we om naar ‘Persoontje met de Parel’. Ook producenten van kaartspellen en bridgespelers zullen zich moeten beraden: hoe nu verder met de Klaveren Heer en de Ruiten Vrouw?

Ook moet je oppassen met woorden die een achterstand suggereren. Dus: niet meer “een begeleider”, maar “een ondersteuner”. Een pianist begeleidt een zanger niet, maar ondersteunt deze. Oei, “pianist” of “pianiste”, en “zanger” of “zangeres” kunnen eigenlijk ook niet meer. Daarom: een “pianospelend persoon” en “zingend mens”. “Handicap” kan eigenlijk ook niet meer. Dat wordt “beperking”. Een golfer – pardon, een golfend mens – duidt met het woord “handicap” namelijk het eigen speelniveau. Nee, een golfend mens heeft een “speelbeperking”.

Wat nu? Voortaan anders schrijven, praten en zingen? Ach, dan denk ik aan de markante uitspraak van de achttiende-eeuwse Franse filosoof en schrijver Voltaire: “Ik ben het hiermee niet eens, maar ik zal wel mijn leven lang ervoor blijven ijveren dat men vrijelijk mag zeggen en schrijven wat men goeddunkt”.

Want de Nederlandse taal heeft geen exclusieve eigenaar. Die is immers van ons allemaal.