Walhalla

Nieuwsgierige aagjes
 

Door Norman Schreiner (1962)

Een student vroeg mij eens: "Meneer, kunt u mij vertellen welke hoofdstukken in uw syllabus echt belangrijk zijn voor het tentamen en welke hoef je alleen maar door te lezen?"

Ik antwoordde: "Ga lezen en ik hoop dat je zelf erachter komt welke stof voor jou als aankomend academicus belangrijk is. Het gaat er mij niet om of jij rijtjes goed kunt opdreunen, want die kun je - met een goed fotografisch geheugen - uit je kop leren. Ik probeer in het tentamen namelijk te achterhalen of jij de stof gesnapt hebt en of je in staat bent zelfstandig een gefundeerde, aannemelijke visie te ontwikkelen met behulp van datgene wat je hier op de universiteit allemaal hebt opgestoken. Daar ga ik op beoordelen." De student keek mij wat sip en meewarig aan, en drentelde weg.

Waar ik op doel is: waar komt innovatie vandaan? Van mensen die oorspronkelijk willen, kunnen en mogen denken. Dat bevorder je met verkennend onderzoek, je bevordert dat je tevens stuit op onverwachte nieuwe inzichten, nieuwe handelswijzen. nieuwe ontdekkingen.

De spiegel die ik hun dan voorhoud is: wie vond de telefoon uit? Ja inderdaad, de zonderlinge Duitse natuurkundeleraar Johann Philipp Reis die toevallig door een draadje stemmen hoorde. Fysicus Wilhelm Conrad Röntgen die - volgens menigeen volstrekt nutteloos - in zijn laboratoriumpje bezig was kathodestralen te onderzoeken, zijn vrouw vroeg die buis even vast te houden en toevallig de botjes van haar vingers (inclusief trouwring) door die buizen opmerkte. En signore Galileo Galileï die het lef had te postuleren dat de aarde om de zon draaide en daarvoor flink op zijn lazer kreeg?

Nee, er zijn subsidieverleners die vinden dat je pas onderzoek zou mogen doen als er een geclausuleerd onderzoeksbudget is. En dat budget krijg je pas als je kunt aantonen dat het bruikbaar resultaat oplevert. Een boeiende kip-ei-visie.

Kwantificering van onderwijs- en onderzoeksprestaties, de zucht naar het opstellen van zogeheten procedures, protocollen en checklijsten, het is van deze tijd. En dat allemaal om onderwijs en onderzoek meetbaarder te maken. Tekenend voor onderwijsland vandaag, maar zo kweken we cijfer-fetisjisten, meritocraten, Excel-bureaucraten. Maar ook mensen die menen dat de mate van succes recht evenredig is met spectaculaire stijging van omzet en verkregen dikte van de portemonnee. En filosofie, literatuur en geschiedenis? Volgens hen nutteloze bezigheden waar niemand zijn welstand mee kan vergroten.

Ik troost mij echter met de ervaring dat er desondanks onder studenten nog steeds nieuwsgierige aagjes blijken te zitten. Misschien toch vernieuwers? Interessant om daarmee van gedachte te wisselen.