Walhalla

Interview Pedellen Erasmus Universiteit
door Willem-Frederik Metzelaar (1987)

Al sinds de oprichting van de Nederlandsche Handels-Hoogeschool (NHH) in 1913 is het RSC/RVSV nauw betrokken bij en voelt grote verwantschap met de Erasmus Universiteit. Als fysieke uiting van die verbondenheid schonk het Rotterdamsch Studenten Corps de NHH in 1928 - bij monde van toentertijd RSC-rector Senaat J.M. (Julien) Redelé (1926) - een ambtsketen voor de rector magnificus, ter gelegenheid van het 3e lustrum van de NHH. Tijdens de academische rectoraatsoverdracht op 16 september 1929 dankte toenmalig rector magnificus prof.mr. F. de Vries het RSC en sprak bovendien de volgende woorden:"Sedert enkele maanden is Uw rector er in uiterlijk schoon zeer op vooruitgegaan. Gij ziet mij hier voor U, anders getooid dan voorheen".En tien jaar later - in 1933 - schonk het RSC de NHH een pedellenstaf.

In 1973 werd de Erasmus Universiteit opgericht. Rotterdam zou Rotterdam niet zijn als dat moment niet aangegrepen zou worden om te vernieuwen. Zowel de Pedellenstaf als de Rectorsketen werd in 1975 tijdens de rectoraatsoverdracht vervangen door de huidige keten en staf. Tradities zijn mooi, maar je moet ze niet overdrijven en wel met de tijd mee durven gaan.
 
Om meer te weten te komen over de staf en de keten liep ik langs bij het ‘Bureau van de Pedel’. En het plan veranderde. Ik interviewde drie generaties pedellen: Marleen van Kester, de coördinator van het Bureau van de Pedel, Rachel Doekhi, Pedel en Ton Molendijk, de voorganger van Marleen. 
 
Wat doet een Pedel eigenlijk?
De rol van de Pedel is in de loop van de jaren enorm aan verandering onderhevig geworden. Bij de oudste universiteit van De Nederlanden (1425) werd de Pedellenstaf in 1435 ingevoerd. De Pedel liep dan met zijn staf voor de Rector Magnificus uit. Om ruim baan te maken en de rector te beschermen. Die traditie, voor de cortège uitlopen, is gebleven. De bescherming van de Rector Magnificus is niet meer aan de orde.
Bij de opening van het academisch jaar is de traditie dat eerst de Pedel binnenkomt, of eigenlijk eerst de Pedellenstaf, en daarna de cortège van de studentenverenigingen. Het bestuur van de RKVV (Rotterdamse Kamer van Verenigingen) loopt voorop, gevolgd door de cortège van de verenigingsbesturen, En tot slot de afzonderlijke cortège van de hoogleraren.
De Pedellenstaf gaat terug tot de Griekse mythologie en symboliseert de staf van Hermes.
 
De rol van de Pedel was in het begin van onze universiteit beperkt en is in de loop van de jaren toegenomen. Je zou denken dat alle universiteiten deze rol op dezelfde manier ingevuld hebben, maar dat is niet zo.
Voordat Ton Molendijk in 1975 aantrad als Pedel, was de toenmalige Pedel het hoofd van de universiteitsdrukkerij. Als er een academische ceremonie was, dan trok hij zijn pak en toga aan, en voerde zijn taken uit.
In de loop van de jaren ’70 groeide de EUR gestaag en werd professioneler. Ook de taken die de Pedel uitvoerde veranderden. Daar had Tom ook zelf de hand in, want er waren geen tradities die de grenzen bepaalden. In België is de Pedel ook het hoofd van de studentenadministratie. Aan de EUR ‘slechts’ de administratie van de promovendi en gepromoveerden. Toen Marleen van Kester de taken van Ton Molendijk overnam, was die hele administratie aan de rol van de Pedel verbonden. Zij bewaakt nu samen met Rachel Doekhi dat het promotiereglement wordt nageleefd. Dat kan best lastig zijn, want met buitenlandse studenten moeten alle diploma’s ook echt kloppen. Er is een speciaal team op de EUR die dit voor de Pedel controleert.
 
“Vroeger ging dat gemakkelijk”, aldus Ton Molendijk. Dan schreef een hoogleraar een briefje naar de Rector Magnificus dat de student "zelfstandig over dit onderwerp kan schrijven". Dan werd er een commissie samengesteld en de promovendus een uur lang doorgezaagd. Het slot van deze overhoring kwam, en komt nog steeds, na een uur met het bevrijdende “Hora Est” ("Het is tijd”).
Inmiddels heeft Rotterdam de gewoonte ingevoerd dat de promovendus zelf een inleiding geeft, het ‘lekenpraatje’. Voor het publiek leuk, want anders is het voor niet-ingewijden soms niet te volgen.
 
Het Erasmus MC is eigenlijk de promotiemachine. Twee derde van alle promoties vinden daar plaats.
Gaat de Pedelstaf dan mee?
“Jazeker gaat die mee. Het is een academische ceremonie. Toga’s aan, baretten op, keten als de Rector Magnificus erbij is en de Pedellenstaf. "Loodzwaar”, zegt Rachel. De Pedellenstaf gaat mee in een speciale koffer. “En die is zo zwaar dat ik hem een paar keer van hand moet wisselen."
 
Verandert er veel?
Dat hangt van de Rector Magnificus af en hoe goed de Pedel de tradities kan beschermen tegen de veranderdrift. Over het algemeen loopt het goed af en blijven academische gebruiken intact.
 
Hoe ziet de toekomst er voor de rol van de Pedel eruit?
"Zo’n beetje zoals nu. Wij hebben nu een mix van fysieke bijeenkomsten en digitale. Bij de digitale promoties komt de Pedel ook ‘binnen’ met de Pedellenstaf, rinkelt de belletjes op de staf en spreekt het ‘Hora Est’ uit. Dat moet nog wel een beetje verbeteren. Sommige promovendi horen dat dan niet goed.".
 
Marleen: “Wat wel een belangrijk punt is bij de opening van het Academisch jaar, is het verdwijnen van de traditie dat de studentenverenigingen hun eerstejaars meenemen! Natuurlijk was dat door de geldende coronamaatregelen de afgelopen jaren sowieso niet mogelijk. Maar pre-corona zagen wij al een tanende trend. Wij zouden graag zien dat verenigingen, en dus ook het RSC/RVSV, die traditie in stand houdt.”
 
Dank jullie wel voor de ontvangst en de verhalen. En niet te vergeten de aanwezigheid van Ton Molendijk die er speciaal voor naar zijn oude werkplek kwam! Ik zal jullie laatste opmerking doorgeven aan de RvT en de Senaat. Helaas is het RSC/RVSV geschorst voor een jaar van alle academische activiteiten. Maar in het jaar 2024 zijn ze – hopelijk - op volle sterkte aanwezig.