Walhalla

Door Norman Schreiner (1962)

Het is logisch dat de hoofdredacteur van een krant of tijdschrift van huis uit een journalist is. De chef van een werkplaats een monteur. De directeur van een museum een cultuurhistoricus of beeldend kunstenaar. De baas van een ontwerpbureau een architect. Vanzelfsprekend, denkt u. De leiding van kennisintensieve instellingen behoort in handen te zijn van mensen die weten wat hun vak inhoudt. Mensen uit het ambacht.

Vraag een willekeurige voorbijganger wie de topbaas is in een ziekenhuis, dan krijg je het antwoord: “Dat is de geneesheer-directeur”. Vraag wie de topbaas is op een universiteit, dan is het: “Dat is de rector-magnificus”. Klopt dit? Nee dus. Wist u dat Nederland een van de weinige landen is waar de geneesheer-directeur en de rector magnificus in het top-echelon vaak op de tweede of derde plaats staan? Maar wie staat er dan op nummer één? Dat zijn tegenwoordig soms mensen die afkomstig zijn uit de nationale politiek, want – zo menen toezichthouders – die mensen kennen de weg in Den Haag. Hebben korte communicatielijnen met politieke bobo’s. Kunnen zonder kloppen binnenlopen bij politieke gezagsdragers. Zij prijken immers nog steeds op de invitatielijstjes voor Prinsjesdag en recepties ter gelegenheid van jubilea van belangrijke politieke kopstukken. Prima toch? Want met lobbyen kunnen zij soms best wel wat bereiken. Maar waarom deze dames en heren per se de nummer één moeten zijn van kennisintensieve organisaties als ziekenhuizen en universiteiten, is mij een raadsel. Een aanstelling als Hoofd Publieke Relaties zou meer voor de hand liggen.

Toegegeven, deze toppositie wordt niet altijd ingenomen door oud-politici. Je vindt daar ook geheadhunte supermanagers die tijdens hun MBA-studie een heleboel hebben opgestoken uit boeken van alwetende Amerikaanse managementgoeroes. Over business plans, turnover targets, best practices. Supermanagers stellen submanagers aan. Die submanagers beleggen op hun beurt vergaderingen en bedenken uitvoerige invullijsten, formulieren en checklists die zij kwistig  rondstrooien onder de specialisten. Vakmensen in het veld worden aldus opgezadeld met administratieve taken en ingezet als klerk. Of uit hun werk geroepen om te vergaderen. De mensen die juist zo verzot zijn op hun ambacht. Een onvrijwillig opgedrongen nevenfunctie die vaak een derde van hun tijd opslurpt. Tijd die besteed had kunnen worden aan patiënten in de behandelkamer, aan studenten in de collegezaal.

Wat mij betreft mogen de geneesheer- c.q. geneesmevrouw-directeur en de rector-magnificus weer terug naar plaats no.1. Net als in het buitenland. Dan krijgt het ambacht weer volop de plaats die het verdient.