Walhalla

De Kralingse Buitenplaatsen vernoemd!

Door Bernard Noorduyn (1972)

In mijn eerste bijdrage was de herkomst van enkele straten en lanen rond de Sociëteit, aangelegd na de Tweede Wereldoorlog, beschreven. Er is vanzelfsprekend meer: zo’n veertig straten en lanen zijn vernoemd naar oude Kralingse gebouwen en plaatsen.

In de Kralingse Buitenplaatsen van de 16e tot de 21e eeuw, met als ondertitel Een Vergeten Arcadië (verkrijgbaar bij Boekhandel J. Amesz aan de Voorschoterlaan) beschrijft Robert J. Ligthelm in ruim 300 pagina’s (inclusief afbeeldingen) de geschiedenis van het buitenlandschap van Kralingen.

Die buitenplaatsen leven voort in parken, lanen en straten waar velen van ons in hun RSC/RVSV-tijd of later gewoond hebben of nu wonen.

Een selectie:

• Woudestein, de aanduiding van het complex waar de NEH /EUR in Kralingen is gevestigd en ook de naam het stadion waar Excelsior excelleert, is vernoemd naar het landgoed met villa Woudenstein dat lag aan de Honingerdijk. Het landgoed dat in de 17e eeuw is gesticht, heeft tot het midden van de 18e eeuw Maassigt als naam gevoerd en een korte periode daarna Nut en Vreugd. Het landhuis is rond 1930 gesloopt. Het jaarlijkse CHIO vindt zijn oorsprong in een Concours Hippique dat op Woudenstein werd gehouden.
   
• De Honingerdijk, dat stukje van de Schielands Hoge Zeedijk tussen Woudestein en de Oostzeedijk, is vernoemd naar Slot Honigen (oude spelling!) dat ook wel Kasteel van Kralingen werd genoemd. Slot Honingen is ontstaan in de 15e eeuw en werd gesloopt eind 18e eeuw. Slot Honighen (de schrijfwijze veranderde ook in de tijd) lag tussen de Slotlaan, Essenweg en Hoflaan, aan wat nu de Slotvijver is.
   
• Trompenburg, waar het beroemde Arboretum zich bevindt, ligt ingeklemd tussen Stadion Woudestein, de Groene Wetering en de Beneden Honingerdijk. Op weg naar het restaurant In Den Rustwat - nu IDRW (wie heeft daar niet geluncht of gedineerd na het behalen van het kandidaats- of doctoraalexamen of tussen toneel en het galafeest) - is het Arboretum zichtbaar. De eerste buitenplaats Trompenburg stamt uit het midden van de 18e eeuw, maar een eeuw later wordt het gesloopt. De tweede Trompenburg wordt gebouwd, bos en villa worden gesplitst; later wordt ook grond voor bouw van woningen en villa’s aan de Essenweg en Groene Wetering afgesplitst o.a. van de familie van Hoey Smith (van Wim-1968 en Joan-1973).
   
• De Vredenoordlaan (in wat wordt aangeduid als Kralingen-West) is vernoemd naar de Buitenplaats Vredenoord aan de ’s-Gravenweg (duidelijk Kralingen-Oost). Het buiten wordt begin 20e eeuw een sanatorium voor tbc-patiënten. Het sanatorium verkoopt grote delen van de grond van het buiten en hier wordt een villawijk ontwikkeld en ontstaan Van Somerenweg en -straat, Lambertweg en de Oudorpweg, een stukje Kralingen waar een aantal oud-leden later hun woonhuis hebben gevonden. Op het terrein van het voormalige Vredenoord aan de ‘s-Gravenweg worden het Regentengebouw (stond bij het St Franciscus Gasthuis aan de Schiekade) en het hofje van de Kuyl’s Fundatie herbouwd.
   
• Lusthofstraat, de bekende winkelstraat in Kralingen en voor veel (oud-) leden de weg naar en van de Sociëteit, is vernoemd naar de buitenplaats Lusthoff (lang met twee f’s geschreven en aan het eind van de 19e eeuw wordt het Lusthof). Het buiten Lusthoff was te bereiken via een lange oprijlaan vanaf wat nu de Oostzeedijk is, liep langs het huis en vervolgens om de vijver tot aan de Oude(n)dijk. Later is de oprijlaan verlegd naar de Avenue Prins Alexander, tegenwoordig bekend als de Voorschoterlaan.
   
• De buitenplaats Vredehof komt terug in twee straten, de Vredehofweg en Vredehofstraat. Het buiten Vredehof lag aan de Oude(n)dijk, ongeveer waar de schrijver dezes woont. In het hoofdhuis dat op het buiten Vredehof staat is eind 19 en begin 20e eeuw een oudevrouwenhuis gevestigd, mogelijk een verklaring voor de meisjesstudentenhuizen die aan dit stukje Oudedijk een veilige plek vonden.
   
• Rozenburglaan en Rozenburgpark zijn vernoemd naar de Buitenplaats Rozenburg. Het huis lag aan de Oudendijk en daartoe behorende park liep door tot de Kralingse Plas een lengte van ca 400 meter. De Gemeente Rotterdam koopt het Buiten Rozenburg in 1895 maar het duurt vanwege allerlei verwikkelingen tot 1912 totdat hier een villawijk met park wordt aangelegd.

Kralingen had ook buitenplaatsen met Bijbelse namen. Bekend zijn Bethlehem, Merula, Jeruzalem, Jericho, Ramleh en Jaffa, nu allemaal straten grenzend aan het westelijk deel van de Oudedijk. In Crooswijk lag de buitenplaats Paradijs. Deze buitenplaatsen vinden we nu terug in straatnamen. De meeste van de buitenplaatsen worden rond de eeuwwisseling van de 19e/20e eeuw gesloopt en het gebied wordt bestemd voor gewone woningbouw, vaak panden met meerdere voordeuren of een voordeur die toegang gaf tot meerdere woningen.

Een mooi stukje Kralingse geschiedenis dat voortleeft. In een van de gebouwen aan de Vredenoordlaan tussen de Honingbijstraat en Dr. Zamenhofstraat is de kaart van Kralingen anno 1903 in een tegelplateau in de buitenmuur verwerkt.

Meer weten en vooral zien kan natuurlijk in een door Rondleidingen010 (rondleidingen010.nl) te verzorgen rondleiding door Kralingen.

In de volgende Rotterdamse Zaken komt Kunst in Kralingen aan bod.