Walhalla

COLUMN

Aan de knoppen zitten

Door Norman Schreiner (1962)

Megalomanie, ofwel grootheidswaanzin, kun je categoriseren in de rubriek gedrags- en emotionele stoornissen. Personen die aan deze kwaal lijden, leven in de overtuiging dat zij machtig en belangrijk zijn en wensen dit op allerlei manieren te uiten. Een bekende megalomanische heerser was de Romeinse keizer Caligula. Ook het door Shakespeare gecreëerde personage King Lear was behept met deze stoornis.

Ook in onze huidige samenleving signaleren wij deze manie. Vooral als wij het hebben over bedrijven en instellingen. Grootschaligheid is beter dan kleinschaligheid, roept men her en der. Hoe groter de organisatie, des te efficiënter en effectiever deze zal functioneren. Dat komt, zo verkondigen voorstanders, omdat je dan betere kwaliteit bestuur kunt aantrekken. Omdat je als grotere organisatie deze mensen beter kunt belonen. Ik vraag mij in ernst af of deze stelling houdbaar is. Immers, laat ik nou kleine organisaties kennen die perfect worden gerund en grote waar het bestuur het behoorlijk verprutst heeft. U leest toch ook kranten?

Een ander argument van de grootschaligheidsprediker is dat je als grote organisatie een veel betere onderhandelingspositie hebt in de markt. Immers, een hele grote winkelketen kan nu eenmaal betere inkoopvoorwaarden bedingen dan het tokootje om de hoek. Zij kunnen leveranciers beter uitknijpen. Zo zijn in ons land grote conglomeraten ontstaan. Dat heeft ertoe geleid dat wij nu slechts drie mammoetbanken kennen, dat we in feite slechts vier mammoetzorgverzekeraars hebben, dat scholen fuseren tot mammoetscholengemeenschappen, dat ziekenhuizen tot mammoet-medische centra, dat dorpen moeten fuseren tot mammoetsteden, dat landen moeten fuseren tot één grote Europese mammoetstaat. Als burger behoren wij dit braaf te dulden. Want zij zijn groot, zij zitten aan de knoppen.

Maar wordt alles hiermee doorzichtiger? Mammoetorganisaties herbergen veel werknemers. Voor een topdirectie verdraaid lastig om die mensen allemaal te controleren en aan te sturen. Dus stel je managers en boekhouders aan om aansturing en controle te doen. Die managers en boekhouders moeten op hun beurt dan wel vaak vergaderen hoe ze de werkvloer beter kunnen aansturen en controleren, en uiteraard ook vaak vergaderen met de topdirectie om zich hierover te verantwoorden. Want zij zijn groot, zij zitten aan de knoppen.

En wanneer u als eenvoudig burger een probleempje voorlegt? Over een factuur? Een bestelling? Een vergunning? En u hoort vervolgens maar niets? Dan maar weer bellen en het gezelschapsspel begint: "Voor facturen, kies één. Voor bestellingen, kies twee. Voor vergunningen, kies drie..."

Sorry, ik vergis me: de burger zit aan de knoppen.